حدیثی را درباره محدوده حجاب زن
ذکر کنید

سوال:
لطفا حدیثی را درباره محدوده حجاب زن ذکر کنید یا حدیثی که بیان کند پیدا بودن صورت زن جایز است. 
پاسخ:
حجاب
و پوشش زن به حدی اهمیت دارد که خداوند متعال در قرآن مجید آن را مطرح
کرده است. خداوند متعال در سور? نور در این باره می­فرماید: "به زنان مؤمن
بگو که چشمان خود فرو ­گیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت های خود را جز
آن مقدار که پیداست، آشکار­ نکنند و مقنعه های خود را تا گریبان فرو
گذارند و زینت های خود را آشکار نکنند، جز برای شوهر خود یا پدر خود و یا
... و نیز چنان پای بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده­ اند دانسته
شود...".[1]
بسیاری معتقدند که صورت و دست ها از مچ به پایین (وجه و
کفین) از حکم حجاب استثنا شده اند و در آیه هم قراینى بر این استثنا وجود
دارد؛ از جمله:
الف. استثنای زینت ظاهر در آی? فوق، خواه به معناى محل زینت باشد یا خود
زینت، دلیل روشنى است بر این که پوشاندن صورت و کفین لازم نیست.
ب. مفهوم دستور آی? فوق در مورد انداختن گوش? مقنعه [و روسری] به روى
گریبان، که منظور، پوشانیدن تمام سر و گردن و سینه است و سخنى از پوشانیدن
صورت در آن نیست، قرین? دیگرى بر این مدعا است[2]. شواهد تاریخى نیز نشان
مى‏دهد که نقاب زدن بر صورت در صدر اسلام جنب? عمومى نداشته است.[3]
ائم? طاهرین (ع) نیز در روایات زیادی، در توضیح و تفسیر این آی? شریفه،
مقدار لازم حجاب و پوشش واجب را بیان کرده­اند. فضیل یسار (یکی از یاران
امام صادق) می­ گوید از آن حضرت سؤال کردم: آیا ذراعین (از مچ تا آرنج
دست) زن، از زینتی که خداوند فرموده است نباید آن را برای غیر شوهران­ خود
آشکار کنند، محسوب می­شود؟ حضرت فرمود: "بله و آنچه از بدن از خمار (روسری
یا مقنعه) پایین تر است از زینت حساب می شود...".[4]
همچنین مسعدة بن زیاد از امام صادق (ع) نقل می کند که وقتی از حضرت در
بار? زینتی که زن می تواند آشکار کند سؤال شد فرمود: "صورت و دو کف
دست".[5]
البته باید به دو نکته توجه داشت:
1. از نظر اسلام، پیدا بودن صورت زن در صورتی اشکال ندارد که بدون آرایش
یا همراه با آرایش­های خیلی جزئی که در عرف­ زینت به حساب نمی آید، باشد و
مفسده ای را هم به همراه نداشته باشد.[6]
2. در مواردی که بیان می شود پوشیدن وجه و کفین لزومی ندارد، به این معنا
نیست که نگاه و نظر به آن از طرف مرد اشکالی ندارد، چون ملازمه­ای بین آن
دو نیست و آنچه در این جا بدان پرداختیم مسئل? اوّل است.[7]

-----------------------------------------
[1] نور، 31، ترجم? آیتی.
[2] توضیح: در شأن نزول این آیه گفته اند که عرب ها در آن زمان روسرى و
مقنعه‏اى مى‏پوشیدند که دنبال? آن را روى شانه‏ها و پشت سر مى‏انداختند،
به طورى که مقنعه پشت گوش آنها قرار مى‏گرفت و تنها سر و پشت گردن را
مى‏پوشاند، ولى قسمت زیر گلو و کمى از سینه که بالاى گریبان قرار داشت،
نمایان بود. اسلام این وضع را اصلاح کرد و دستور داد دنبال? مقنعه را از
پشت گوش یا پشت سر جلو آورده و به روى گریبان و سینه بیندازند. نتیجه آن
بود که تنها گردى صورت باقى مى‏ماند و بقی? بدن پوشانده مى‏شد.
[3] تفسیر نمونه، ج 14، ص 450 ، 451.
[4] "عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ
ع عَنِ الذِّرَاعَیْنِ مِنَ الْمَرْأَةِ أَ هُمَا مِنَ‏ الزِّینَةِ
الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَ لا یُبْدِینَ
زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ قَالَ: نَعَمْ وَ مَا دُونَ
الْخِمَارِ مِنَ الزِّینَةِ وَ مَا دُونَ السِّوَارَیْنِ، اصول کافی، ج 5
، ص 521، باب یحل النظر الیه من المرأة.
[5] "عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ
بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَراً وَ
سُئِلَ عَمَّا تُظْهِرُ الْمَرْأَةُ مِنْ زِینَتِهَا قَالَ: الْوَجْهَ وَ
الْکَفَّیْن"، وسائل الشیعة، ج 20، ح 25429، ص 203، باب یحل النظر الیه من
المرأة بغیر التلذذ.
[6] نک: استفتائات امام خمینی، ج 3، ص 256، سؤال 33و34؛ توضیح المسائل
(المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص 929؛ نمایه: زن و آشکار کردن آرایش، سؤال
598 (سایت: ???) (شرح بیشتر در زمین? بحث فقهى و روائى این مسئله، در
مباحث نکاح در فقه آمده است).
[7] برای آگاهی بیشتر، نک: مسئل? حجاب، مطهری، مرتضی، ص 164- 235.